Wat is ketoacidose?

Ketoacidose is een levensbedreigende aandoening die ontstaat wanneer het lichaam hoge niveaus van ketonen en bloedzuurgraad produceert (zuurgraad verwijst naar de concentratie van waterstofionen in een oplossing) in combinatie met een hoog glucoseniveau. Ketoacidose komt het vaakst voor bij mensen met diabetes, voornamelijk type 1 diabetes.

Deze aandoening maakt het lichaam erg ziek en kan leiden tot coma of zelfs de dood. Ketoacidose wordt vaak geassocieërd met ketose. De symptomen van ketose zijn echter anders en ketose zelf is niet gevaarlijk.

Soorten ketoacidose

Er zijn twee soorten ketoacidose: diabetische en alcoholische. Diabetische ketoacidose is de meest voorkomende soort, die ongeveer 90% van de gevallen uitmaakt. Het ontstaat als het lichaam suiker (glucose) niet voor energie kan gebruiken, omdat er niet genoeg insuline is om het in de cellen toe te laten.

Het lichaam begint dan vet af te breken voor energie, wat ketonen oplevert. Deze ketonen hopen zich op in het bloed en maken het erg zuur. Dit kan de organen van het lichaam beschadigen, waaronder de hersenen, het hart, en de nieren.

Diabetische ketoacidose

Diabetische ketoacidose (DKA) komt voornamelijk voor bij type 1 diabetes patiënten. Dit betekent niet dat type 2 diabetes patiënten geen DKA kunnen krijgen. Als type 2 diabetes patiënten lijden aan veel stress, een trauma of infecties kunnen ze ook vatbaar zijn voor diabetische ketoacidose ¹. Diabetische ketoacidose ontstaat veelal door het grote insuline tekort. De drie kenmerken van DKA zijn:

• ketose (door alcoholisme of uithongering)
• acidose (door diabetes, extreem sporten of niet functionerende nieren)
• hyperglykemie (te hoge bloedsuiker)

Mensen met DKA kunnen in een keto acidotische coma komen of zelfs overlijden. Ketoacidose wordt vaak gegroepeerd met keto, een koolhydraatarm en vetrijk dieet. Het risico op ketoacidose door een keto dieet is echter zeer laag. Afhankelijk van de situatie kun je risico’s lopen, daarom is overleg met een arts of voedingsdeskundige essentieel voordat je keto overweegt.

Alcoholische ketoacidose

Alcoholische ketoacidose (AKA) is een zeldzame aandoening die optreedt als iemand langdurig overmatig alcohol drinkt en stopt. Het veroorzaakt dezelfde symptomen als diabetische ketoacidose. Maar het komt niet voor bij mensen met diabetes en houdt geen verband met de suiker- of insulinespiegel. AKA ontstaat door overmatig alcohol gebruik in combinatie met weinig tot geen voedselinname, uitdroging en overgeven.

Door het gebrek aan voedingsstoffen zet het lichaam vet om in ketonen als energiebron. Deze verhoging in ketonproductie veroorzaakt ketonen in het bloed die de zuurgraad van het bloed verhogen en alcoholische ketoacidose veroorzaken.

Symptomen van ketoacidose

De meest voorkomende symptomen van diabetische ketoacidose zijn:

• Snelle, diepe ademhaling;
• Braken;
• Verwardheid of stemmingswisselingen;
• Droge mond, huid en lippen (door uitdroging);
• Verhoogd urineren; en
• Buikpijn.

In ernstige gevallen kunnen mensen ook een lage bloedsuikerspiegel (hypoglycemie), een hoge lichaamstemperatuur (hyperthermie), en aanvallen krijgen.

Hoe ketoacidose ontstaat

Ketoacidose ontstaat als het lichaam niet genoeg insuline heeft om glucose in de cellen te laten komen. Het lichaam begint dan vet af te breken voor energie, waarbij ketonen ontstaan. Deze ketonen hopen zich op in het bloed en maken het erg zuur. Dit kan de organen van het lichaam beschadigen, waaronder de hersenen, het hart, en de nieren.

Bij diabetes type 1 is er een zwaar tekort aan insuline. Als een type 1 diabeet geen insuline bijspuit is de kans op ketoacidose binnen twee dagen groot. Ketoacidose wordt ook wel geassocieerd met het ketogeen dieet. Non-diabetische ketoacidose is zeldzaam, maar kan wel gebeuren.

Zo lopen lacterende vrouwen bijvoorbeeld meer risico ². Ondanks dat de kans bij non-diabeten erg laag is, blijft het belangrijk om te informeren bij een arts of voedingsdeskundige.

Zorg er ook voor dat je regelmatig ketonen meet met een keto test als je een keto dieet volgt, diabeet bent of zwanger bent. Zo kun je de ketonwaarde in de gaten houden. Voor het dieet of zwangere vrouwen zijn keto teststrips handig om de ketonen in de urine te meten. Voor diabeten wordt een bloedglucosemeter aangeraden.

Wat te doen als je ketoacidose hebt

Als je denkt dat jij of iemand anders ketoacidose kan hebben, moet je onmiddellijk contact opnemen met je arts, of een ambulance bellen. Als iemand niet reageert en niet normaal ademt, kan reanimatie nodig zijn.

Mensen met diabetes moeten ook elk uur hun bloedsuikerspiegel controleren tot die weer normaal is (70-120 mg/dl). Als de bloedsuikerspiegel hoger is dan 300 mg/dl en er ketonen in de urine aanwezig zijn, moeten ze hun arts bellen.

Mensen met diabetes moeten misschien ook extra insuline nemen tot de toestand verbetert. Het doel van de behandeling is de bloedsuiker- en ketonenwaarden weer normaal te krijgen, waarvoor ziekenhuisopname nodig kan zijn. Ketoacidose kan een levensbedreigende aandoening zijn, dus het is belangrijk zo snel mogelijk medische hulp te zoeken als je denkt dat jij of iemand anders het kan hebben.

Disclaimer: de informatie die je kunt vinden op Ketogeen.com is géén vervanging van medisch advies. Let op dat je goed overlegt met een voedingsdeskundige of een arts of een keto dieet geschikt is voor jou.

Bronnen: 

1. Umpierrez, G.E., Kitabchi, A.E. Diabetic Ketoacidosis. Mol Diag Ther 2, 95–108 (2003). https://doi.org/10.2165/00024677-200302020-00003
2. von Geijer, L., Ekelund, M. Ketoacidosis associated with low-carbohydrate diet in a non-diabetic lactating woman: a case report. J Med Case Reports 9, 224 (2015). https://doi.org/10.1186/s13256-015-0709-2